Lý thuyết và thực tiễn trong phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng tại khu vực miền Trung

• Create by: Administrator
• Research
• 10/01/2017

1. Đặt vấn đề

    Phân tích kinh tế là một phân tích quan trọng trong đánh giá hiệu quả dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng, và phân tích lợi ích-chi phí (BCA- Benefit Cost Analysis) là một trong những phương pháp được sử dụng khá phổ biến ở các nước phát triển nhằm đánh giá hiệu quả dự án đầu tư trên khía cạnh đóng góp cho phúc lợi xã hội [8, tr 1]. Tuy nhiên ở nước ta việc phân tích bằng phương pháp này vẫn còn khá mới mẻ và còn nhiều vấn đề cần được tìm hiểu, làm rõ.

2. Cơ sở lý luận trong phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí

    Dựa trên các lý luận đã có trong nước cũng như nước ngoài, tác giả tổng hợp một số vấn đề cơ bản về phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí, bao gồm:

- Nhận dạng và định lượng chi phí của dự án theo giá kinh tế

- Nhận dạng và định lượng lợi ích của dự án theo giá kinh tế

- Xác định suất chiết khấu xã hội

- Phân tích, đánh giá hiệu quả kinh tế của các phương án thông qua các chỉ tiêu như hiện giá hiệu số thu chi kinh tế ENPV, suất thu lợi nội tại kinh tế EIRR, tỷ số thu chi kinh tế EBCR

- Phân tích rủi ro

3. Thực tiễn phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí tại khu vực miền Trung 

    Tác giả tiến hành thu thập hồ sơ của một số dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng tại khu vực miền Trung, chọn ra 3 dự án điển hành có phân tích kinh tế bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí ở các mức độ khác nhau bao gồm:

- Dự án 1: Dự án đầu tư nâng cấp công trình hồ chứa nước Phú Xuân, Phú Yên

- Dự án 2: Dự án đầu tư xây dựng đường vành đai phía Nam thuộc dự án đầu tư cơ sở hạ tầng ưu tiên thành phố Đà Nẵng

- Dự án 3: Dự án đầu tư hệ thống xe bus nhanh BRT thuộc dự án phát triển bền vững thành phố Đà Nẵng

    Qua thực tế tìm hiểu nhận thấy phương pháp phân tích lợi ích- chi phí chưa được sử dụng phổ biến. Các dự án trong nước điển hình như dự án số 1 thì việc phân tích còn đơn giản, chưa đúng tinh thần của phương pháp phân tích lợi ích- chi phí. Các dự án có quy mô lớn, dự án do nước ngoài tài trợ hay do tư vấn nước ngoài lập như dự án số 2 và 3 thì việc phân tích cụ thể và chi tiết hơn nhưng vẫn còn một số điểm tồn tại chung:

- Quy trình phân tích chưa rõ ràng

- Việc nhận dạng các lợi ích và chi phí của dự án chưa có căn cứ cụ thể

- Xây dựng hệ số chuyển đổi để chuyển đổi giá tài chính của dự án về giá kinh tế không rõ ràng, chỉ lựa chọn mà không có những lý giải cụ thể.

- Suất chiết khấu của dự án được lựa chọn theo kinh nghiệm, không có lý giải cụ thể

4. Một số đề xuất đối với phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí tại khu vực miền Trung

    Trên cơ sở các phân tích ở nội dung 3, tác giả đưa ra một số đề xuất đối với phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng phương pháp phân tích lợi ích - chi phí tại khu vực miền Trung

- Đề xuất quy trình phân tích kinh tế bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí

- Đề xuất quy trình nhận dạng lợi ích- chi phí của dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng khung logic

- Cụ thể hoá việc xây dựng hệ số chuyển đổi 

- Hoàn thiện việc xác định suất chiết khấu xã hội

5. Kết luận

    Đến nay những nghiên cứu về phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng trên thế giới vẫn đang tiếp tục, tuy ở nước ta vấn đề này chưa được quan tâm nhiều nhưng trong tương lai khi nền kinh tế phát triển hơn, vấn đề sử dụng hiệu quả các nguồn lực của đất nước cho đầu tư, đặc biệt là đầu tư phục vụ lợi ích công cộng được đặt ra thì việc nghiên cứu và phát triển những lý luận về phân tích kinh tế dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng là cần thiết.

    Qua quá trình nghiên cứu, bài báo đã tổng hợp các lý luận nền tảng trong phân tích kinh tế các dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí cũng như tìm hiểu thực tế phân tích tại khu vực miền Trung, từ đó đưa ra một số đề xuất hoàn thiện. Trên cơ sở đó, tác giả sẽ tiếp tục khảo sát nhiều hơn, đa dạng hơn về phân tích kinh tế các dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng bằng phương pháp phân tích lợi ích- chi phí để đánh giá một cách toàn diện và đầy đủ hơn, đồng thời vận dụng những đề xuất đã nêu vào các dự án thực tế để đánh giá mức độ phù hợp của các đề xuất.

6.Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Văn Chọn (2003),“Kinh tế đầu tư xây dựng”, Nhà xuất bản Xây dựng, Hà Nội.
2. Vũ Thị Kim Dung (2008),“Nghiên cứu phương pháp phân tích kinh tế dự án đầu tư xây dựng và vận dụng vào dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông”, Luận văn Thạc sỹ Quản lý Xây dựng trường Đại học Xây dựng
3. Nguyễn Hồng Thắng (chủ biên) (2010),“Thẩm định dự án đầu tư khu vực công”, Nhà xuất bản thống kê, Hà Nội
4. Nguyễn Thị Bích Thuỷ (2014), “Hoàn thiện phân tích kinh tế các dự án đầu tư phục vụ lợi ích công cộng tại khu vực miền Trung”, Luận văn Thạc sỹ Quản lý Xây dựng trường Đại học Xây dựng
5. Viện phát triển Quốc tế Harvard- Chương trình thẩm định và quản lý dự án (1995), Sách hướng dẫn“Phân tích chi phí và lợi ích cho các quyết định đầu tư”, Tp Hồ Chí Minh
6. Anneli Lagman- Martin, Asia Development Bank (2004),“Shadow Exchange Rates for Project Economic Analysis: Toward Improving Practice at ADB”, Technical Note Series of Economics and Research Department
7. European Commission (2008),“Guide to Cost- Benefit Analysis of investment projects”
8. Harry Campbell, Richard Brown (2003),“Benefit-Cost Analysis: Financial and Economic Appraisal Using Spreadsheets”, Cambridge
9. Mark A. Moore, Anthony E. Boardman and Aidan R. Vining (2013),“More appropriate discounting: the rate of social time preference and the value of the social discount rate”, Journal of Cost- Benefit Analysis
10. Andreea Lorena Radu, Maria Caracota Dimitriu (2011),“EU Funds Project: from financial to economic analysis”
11. Helen Scarborough (2010),“Decomposing the social discount rate”, AARES conference